T(ती)चा चहा
"रुपाली, आज असा काय झालायं गं चहा! नेहमीसारखा नाही झालाय. बघ काहीतरी कमी आहे, काय ते सांगता येत नाही". असं जेव्हा असतं ना 'काय ते सांगता येत नाही' ही चव ज्याची त्याची असते. तो किंवा ती कोणीही असेल ती ते नीट सांगू शकत नाही.
'चहा' आपल्या जीवनातील एक अविभाज्य घटक. म्हणे चीनमध्ये त्याचा शोध लागला आणि साहेबांनी म्हणजे ब्रिटिशांनी त्याला भारतात आणला. तो हा चहा, चाय, टी आणि अशी बरीच काही नाव आहेत त्याला.
या चहाची एक चव असते विविध प्रदेशात, विविध लोकांना, विविध वेळी आणि विविध ठिकाणी वेगवेगळी ती असते. कोणाला खूप गोड आवडतो तर कोणाला कडक स्ट्रॉंग लागतो. कोणाला वेलची घातलेला तर कोणी मसाला घातलेला. कोणाला आलं (अद्रक) पाहिजेच चहात. कोणाला दुधाचा तर कोणी बिन दुधाचा. लेमन टी, ग्रीन टी, जास्मीन टी वगैरे वगैरे. अजून असे चहाचे बरेच प्रकार आहेत पण 'ज्याचा त्याचा चहा वेगळाच असतो'. आणि काही झालं तरी त्याला तोच चहा आवडतो.
कोणाकडे पाहुणे म्हणून आपण गेलो की चहा दिला जातो. अगदी तो चहा पिऊन सुद्धा आपण त्यांचे आदरातिथ्य आणि ते कुटुंब कसे आहे ते ठरवत असतो. उदाहरणार्थ बघा हं... "काय बाई पांचट चहा दिला! नुसतं उकळलेले गोड पाणी". किंवा मग आपण चहा पितो आणि "चहाचे कप काय सुंदर होते ना! ऐक ना आपल्याकडे पण असेच कप आणा ना". "इतका गोड चहा की काय विचारू नका. माणसं मात्र गोड नव्हती हो!" अशा अनेक कमेंट्स आपण एक कप चहावर त्या कुटुंबाच्या बाबतीत बोलत असतो पास करत असतो. सर्वात भारी म्हणजे "काय एवढं मोठं घर, पण साधा कपभर चहा पण विचारला नाही गं!" त्यावर ही कुरघोडी.
म्हणजे बघा ना चहा हा आपल्या दैनंदिन जीवनात पाणी, हवा, वीज ह्यां सारखाच महत्त्वाचा घटक होऊन बसलाय. अर्थात काही लोक चहा पीत नाहीत पण मी कधीच चहाला नाक मुरडणारी माणसं पाहिली नाहीत. एकवेळ मी चहा पीत नाही असं म्हणतील फारतर. तीच नाकं कॉफीला मात्र मुरडली जातात. कॉफी ज्या लोकांना आवडते ती लोकं कडवट कॉफी आवडीने पितात. परंतु चहाप्रेमीला कडवट चहा अजिबात चालत नाही.
जसं लोकांना 'मी खूप चहा प्रेमी आहे' हे सांगायचा अभिमान असतो ना, तसा वयाच्या एका टप्प्यानंतर 'गेली काही वर्ष मी चहा सोडलाय' हे सांगण्यात पण एक अभिमान वाटतो. म्हणजे बघां ना चहा एक प्रकारे माणसाच्या अभिमानाची गोष्ट होऊन बसते.
पावसाळ्यातला चहा, हिवाळ्यातला चहा, अगदी उन्हाळ्यातला पण चहा अशी चहाची विविध ऋतूत वेगवेगळी रूप आहेत. भर पावसात तो प्रियकराच्या रुपात भेटतो, हिवाळ्यात छान मऊ गोधडीच्या रूपात ऊब घेऊन येतो. उन्हाळ्यात म्हणाल तर, कष्ट करून थकलेल्या घामाने भिजलेल्या शरीराला एक नवचैतन्य देऊन जातो. असा हा चहा.
मित्रांबरोबर दोनात एक किंवा तिनात पाच ची काही मजाच वेगळी असते. तेव्हा सुद्धा हा चहा आपल्यातलं थोडंसं दुसऱ्याला शेअर करणारा वन बाय टू मित्र होऊन जातो. सिगरेट बरोबरची चहाची लव्हस्टोरी तर विचारायलाच नको. जी लोक एन्जॉय ती करतात त्यांना स्वतःच्या जीवनातील लव्हस्टोरीचा पण विसर पडून जातो. इतकी समरस होऊन जातात हे दोघं; प्रियकर चहा आणि प्रेयसी सिगरेट एकत्र येतात तेव्हा.
सणासुदीला नातेवाईकांची मैफल जमली आहे, दुपारची गोडधोड आग्रहाची जेवणं झाली आहेत. थोड्याफार झोपा होतायत. अशा वेळी मग गप्पांचा फड रंगतो आणि त्या फडात हा चहा जी ढोलकी वाजवतो नां! आहाहा क्या बात! मग चहाला वन्स मोर मिळतच राहतात. संध्याकाळ होईपर्यंत मग चार-पाच घुटका घुटका चहाच्या राउंड झालेल्या असतात सर्वजण पांगेपर्यंत.
समारंभा मधून चहापान, चहा सुपारी हा एक औपचारीक कार्यक्रम असतो. तिथे हाच चहा अगदी मोजक्या स्वरूपात कप आणि बशी मध्ये गंभीर होऊन सिपसिप घेतला जातो.
"माझ्या हातचा चहा पिऊन बघाच!" असे म्हणणारं कोणीतरी प्रत्येक घरात एक जण सापडेलच. काय कॉन्फिडन्स निर्माण करतो ना एखाद्या साधातल्या साध्या माणसां मधेसुद्धा हा चहा. त्या प्रत्येकाला उगाच वाटत असतं आपण फार भारी चहा करतो. समोरचा पण मग तोंडदेखलं कधी खरं कधी खोटं "झ्याक झालाय चहा!" असं म्हणतोच. मग काय आमचा कॉन्फिडन्स डायरेक्ट एवरेस्ट वरच.
नवऱ्याचा हातचा चहा पिणे हा बायकांसाठी एक विलक्षण प्रेस्टिज ईश्यू असतो. "आमचे हे(अहो) कधी साधा चहापण करत नाहीत" या वाक्यात जो अवर्णनीय आनंद आहे ना, तो त्या बाईला नवऱ्याने पैठणी जरी आणून दिली तरी होत नाही. इतकं साधं गणित असतं पण पुरुष मंडळींना उमगतच नाही.
मुलीच्या लग्नाची बोलणी ठरवणारा हा चहा. तिच्या वैवाहिक जीवनात लग्नाच्या पहिल्या रात्रीनंतर सकाळी नवर्‍याला तिच्या हातची चव काय आहे हे सांगणारा हा चहा. संध्याकाळी दमून भागून घरी आल्यावर त्याला आनंद देणारा तिच्या हातचा चहा.
चहा पिऊ नकोस लहान आहेस असं मुलांना संस्कार देणारा, शिकवणारा हा चहा. सासू-सासर्‍यांना कप-बशी हातात नेऊन देणारा, तिचा आपुलकीचा हा चहा.
घरातल्या पै पाहुण्यांना तिचं आदरातिथ्य किती वाखाणण्याजोगं आहे, हे दाखवणारा हा चहा. घरची कामवालीला वाईस घोटभर देऊन माणसं जोडून ठेवणारा हा चहा.
आणि स्वतः हे सगळं घर सांभाळताना शेवटी घोटभर उरलेला पितांना, एक परीपूर्ण समाधान देणारा तिचा हा चहा.
असा हा चहा तिच्या अथपासून इथिपर्यंत सदैव साथ देणारा जवळचा मित्र आणि सखाच असतो जणू.
असा हा कपभर, गोड तपकिरी रंगाचा चहा. प्रत्येकाच्या जीवनात आनंदाच्या क्षणी आनंद द्विगुणित करतो. नैराश्याच्या वेळी पाठीवर हात फिरवून नवी उमेद देतो. यशाच्या शिखरावर असताना एक झिंग चढवतो. दु:खद प्रसंगी दोन घोट भेटून दुःख हलकं करतो. एकात दोन होऊन मग अनोळखी माणसं जोडतो. पदोपदी आपल्याला साथ देत, सुखदुःखात सहभागी होत, नकळत आपलासा होऊन राहतो.
असा हा तुमचा आमचा चहा...
चला तर मग, होऊन जाऊ दे, ह्या आपल्या चहासाठी एक चहा....
धन्यवाद
© मिलिंद सहस्रबुद्धे
सदाशिव पेठ पुणे ३०
"रुपाली, आज असा काय झालायं गं चहा! नेहमीसारखा नाही झालाय. बघ काहीतरी कमी आहे, काय ते सांगता येत नाही". असं जेव्हा असतं ना 'काय ते सांगता येत नाही' ही चव ज्याची त्याची असते. तो किंवा ती कोणीही असेल ती ते नीट सांगू शकत नाही.
'चहा' आपल्या जीवनातील एक अविभाज्य घटक. म्हणे चीनमध्ये त्याचा शोध लागला आणि साहेबांनी म्हणजे ब्रिटिशांनी त्याला भारतात आणला. तो हा चहा, चाय, टी आणि अशी बरीच काही नाव आहेत त्याला.
या चहाची एक चव असते विविध प्रदेशात, विविध लोकांना, विविध वेळी आणि विविध ठिकाणी वेगवेगळी ती असते. कोणाला खूप गोड आवडतो तर कोणाला कडक स्ट्रॉंग लागतो. कोणाला वेलची घातलेला तर कोणी मसाला घातलेला. कोणाला आलं (अद्रक) पाहिजेच चहात. कोणाला दुधाचा तर कोणी बिन दुधाचा. लेमन टी, ग्रीन टी, जास्मीन टी वगैरे वगैरे. अजून असे चहाचे बरेच प्रकार आहेत पण 'ज्याचा त्याचा चहा वेगळाच असतो'. आणि काही झालं तरी त्याला तोच चहा आवडतो.
कोणाकडे पाहुणे म्हणून आपण गेलो की चहा दिला जातो. अगदी तो चहा पिऊन सुद्धा आपण त्यांचे आदरातिथ्य आणि ते कुटुंब कसे आहे ते ठरवत असतो. उदाहरणार्थ बघा हं... "काय बाई पांचट चहा दिला! नुसतं उकळलेले गोड पाणी". किंवा मग आपण चहा पितो आणि "चहाचे कप काय सुंदर होते ना! ऐक ना आपल्याकडे पण असेच कप आणा ना". "इतका गोड चहा की काय विचारू नका. माणसं मात्र गोड नव्हती हो!" अशा अनेक कमेंट्स आपण एक कप चहावर त्या कुटुंबाच्या बाबतीत बोलत असतो पास करत असतो. सर्वात भारी म्हणजे "काय एवढं मोठं घर, पण साधा कपभर चहा पण विचारला नाही गं!" त्यावर ही कुरघोडी.
म्हणजे बघा ना चहा हा आपल्या दैनंदिन जीवनात पाणी, हवा, वीज ह्यां सारखाच महत्त्वाचा घटक होऊन बसलाय. अर्थात काही लोक चहा पीत नाहीत पण मी कधीच चहाला नाक मुरडणारी माणसं पाहिली नाहीत. एकवेळ मी चहा पीत नाही असं म्हणतील फारतर. तीच नाकं कॉफीला मात्र मुरडली जातात. कॉफी ज्या लोकांना आवडते ती लोकं कडवट कॉफी आवडीने पितात. परंतु चहाप्रेमीला कडवट चहा अजिबात चालत नाही.
जसं लोकांना 'मी खूप चहा प्रेमी आहे' हे सांगायचा अभिमान असतो ना, तसा वयाच्या एका टप्प्यानंतर 'गेली काही वर्ष मी चहा सोडलाय' हे सांगण्यात पण एक अभिमान वाटतो. म्हणजे बघां ना चहा एक प्रकारे माणसाच्या अभिमानाची गोष्ट होऊन बसते.
पावसाळ्यातला चहा, हिवाळ्यातला चहा, अगदी उन्हाळ्यातला पण चहा अशी चहाची विविध ऋतूत वेगवेगळी रूप आहेत. भर पावसात तो प्रियकराच्या रुपात भेटतो, हिवाळ्यात छान मऊ गोधडीच्या रूपात ऊब घेऊन येतो. उन्हाळ्यात म्हणाल तर, कष्ट करून थकलेल्या घामाने भिजलेल्या शरीराला एक नवचैतन्य देऊन जातो. असा हा चहा.
मित्रांबरोबर दोनात एक किंवा तिनात पाच ची काही मजाच वेगळी असते. तेव्हा सुद्धा हा चहा आपल्यातलं थोडंसं दुसऱ्याला शेअर करणारा वन बाय टू मित्र होऊन जातो. सिगरेट बरोबरची चहाची लव्हस्टोरी तर विचारायलाच नको. जी लोक एन्जॉय ती करतात त्यांना स्वतःच्या जीवनातील लव्हस्टोरीचा पण विसर पडून जातो. इतकी समरस होऊन जातात हे दोघं; प्रियकर चहा आणि प्रेयसी सिगरेट एकत्र येतात तेव्हा.
सणासुदीला नातेवाईकांची मैफल जमली आहे, दुपारची गोडधोड आग्रहाची जेवणं झाली आहेत. थोड्याफार झोपा होतायत. अशा वेळी मग गप्पांचा फड रंगतो आणि त्या फडात हा चहा जी ढोलकी वाजवतो नां! आहाहा क्या बात! मग चहाला वन्स मोर मिळतच राहतात. संध्याकाळ होईपर्यंत मग चार-पाच घुटका घुटका चहाच्या राउंड झालेल्या असतात सर्वजण पांगेपर्यंत.
समारंभा मधून चहापान, चहा सुपारी हा एक औपचारीक कार्यक्रम असतो. तिथे हाच चहा अगदी मोजक्या स्वरूपात कप आणि बशी मध्ये गंभीर होऊन सिपसिप घेतला जातो.
"माझ्या हातचा चहा पिऊन बघाच!" असे म्हणणारं कोणीतरी प्रत्येक घरात एक जण सापडेलच. काय कॉन्फिडन्स निर्माण करतो ना एखाद्या साधातल्या साध्या माणसां मधेसुद्धा हा चहा. त्या प्रत्येकाला उगाच वाटत असतं आपण फार भारी चहा करतो. समोरचा पण मग तोंडदेखलं कधी खरं कधी खोटं "झ्याक झालाय चहा!" असं म्हणतोच. मग काय आमचा कॉन्फिडन्स डायरेक्ट एवरेस्ट वरच.
नवऱ्याचा हातचा चहा पिणे हा बायकांसाठी एक विलक्षण प्रेस्टिज ईश्यू असतो. "आमचे हे(अहो) कधी साधा चहापण करत नाहीत" या वाक्यात जो अवर्णनीय आनंद आहे ना, तो त्या बाईला नवऱ्याने पैठणी जरी आणून दिली तरी होत नाही. इतकं साधं गणित असतं पण पुरुष मंडळींना उमगतच नाही.
मुलीच्या लग्नाची बोलणी ठरवणारा हा चहा. तिच्या वैवाहिक जीवनात लग्नाच्या पहिल्या रात्रीनंतर सकाळी नवर्‍याला तिच्या हातची चव काय आहे हे सांगणारा हा चहा. संध्याकाळी दमून भागून घरी आल्यावर त्याला आनंद देणारा तिच्या हातचा चहा.
चहा पिऊ नकोस लहान आहेस असं मुलांना संस्कार देणारा, शिकवणारा हा चहा. सासू-सासर्‍यांना कप-बशी हातात नेऊन देणारा, तिचा आपुलकीचा हा चहा.
घरातल्या पै पाहुण्यांना तिचं आदरातिथ्य किती वाखाणण्याजोगं आहे, हे दाखवणारा हा चहा. घरची कामवालीला वाईस घोटभर देऊन माणसं जोडून ठेवणारा हा चहा.
आणि स्वतः हे सगळं घर सांभाळताना शेवटी घोटभर उरलेला पितांना, एक परीपूर्ण समाधान देणारा तिचा हा चहा.
असा हा चहा तिच्या अथपासून इथिपर्यंत सदैव साथ देणारा जवळचा मित्र आणि सखाच असतो जणू.
असा हा कपभर, गोड तपकिरी रंगाचा चहा. प्रत्येकाच्या जीवनात आनंदाच्या क्षणी आनंद द्विगुणित करतो. नैराश्याच्या वेळी पाठीवर हात फिरवून नवी उमेद देतो. यशाच्या शिखरावर असताना एक झिंग चढवतो. दु:खद प्रसंगी दोन घोट भेटून दुःख हलकं करतो. एकात दोन होऊन मग अनोळखी माणसं जोडतो. पदोपदी आपल्याला साथ देत, सुखदुःखात सहभागी होत, नकळत आपलासा होऊन राहतो.
असा हा तुमचा आमचा चहा...
चला तर मग, होऊन जाऊ दे, ह्या आपल्या चहासाठी एक चहा....
धन्यवाद
© मिलिंद सहस्रबुद्धे
सदाशिव पेठ पुणे ३०
